Wist u dat uw browser verouderd is?

Om de best mogelijke gebruikerservaring van onze website te krijgen raden wij u aan om uw browser te upgraden naar een nieuwere versie of een andere browser. Klik op de upgrade button om naar de download pagina te gaan.

Upgrade hier uw browser
Ga verder op eigen risico

Bodily Distress Syndrome, een nieuwe diagnose!

drs. Jan D. Verhoeven 1-2 minuten lezen

De groep patiënten die het grootste deel van de zorg consumeren, bestaat voor de helft uit patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten. Daarnaast is het ziekteverzuim en de arbeidsongeschiktheid onder deze patiënten veel hoger. De kans op werkloosheid is zelfs 8 keer groter. De huisarts of medisch specialist krijgt gemiddeld in zo’n 40% van de gevallen een patiënt op het spreekuur met deze klachten, terwijl in de studie geneeskunde maximaal 1% van de tijd aandacht wordt besteed aan SOLK (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten). Het gevolg is dat deze patiënten na bijvoorbeeld onderzoek in het ziekenhuis vaak naar huis worden gestuurd, met de boodschap dat er (‘op mijn terrein’) geen afwijkingen zijn gevonden. Daar blijft het vaak bij, waarmee de patiënt verleid wordt tot medisch shoppen. Geïnitieerd door de World Health Organization (WHO) worden nu stappen gezet, om dit probleem aan te pakken.

De nadruk ligt op overeenkomsten tussen aandoeningen die vallen onder SOLK

Per Fink en andere wetenschappers zijn van mening dat de aandoeningen die vallen onder SOLK meer overeenkomsten hebben dan verschillen. Onderzoek bevestigt dat hierbij overgevoeligheid voor prikkels (sensitisatie) een prominente rol speelt. Al meer dan tien jaar werken zij aan een concept, om te komen tot een overkoepelende diagnose voor deze problematiek. Een diagnose die niet de aanduiding ‘onverklaard’ in zich heeft, aangezien deze de problemen eerder aanwakkert dan bijdraagt aan een oplossing. De diagnose die wordt voorgesteld betreft het Bodily Distress Syndrome (BDS). De eerste winst van deze diagnose is dat wanneer deze door meerdere specialismen wordt gebruikt, daarmee comorbiditeit wordt teruggedrongen. De patiënt die nu van de ene specialist de diagnose fibromyalgie krijgt en van de andere specialist de diagnose prikkelbare darmsyndroom, heeft nu nog dubbel pech.

BDS in International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD)

BDS is al opgenomen in de conceptversie van de ICD-11 (googelen op ICD-11 Beta Draft). De ICD is een internationale lijst van ziektes en aandoeningen, ontwikkeld op initiatief van en bijgehouden door de WHO. Op dit moment wordt de ICD-10 nog gehanteerd, die in 1999 verscheen. De ICD-11 wordt in 2018 verwacht. Ondertussen hebben wereldwijd de nodige lopende en afgeronde studies BDS als onderwerp.

Hoe stel je BDS vast?

BDS wordt uitsluitend vastgesteld op basis van de inventarisatie van lichamelijk symptomen, waarbij het geen eis of voorwaarde is dat psychische problemen of gedragsmatige factoren verklarend zijn. BDS betreft lichamelijke klachten gerelateerd aan verschillende orgaansystemen. Budtz e.a. hebben een vragenlijst ontwikkeld die uit 25 items bestaat, waaraan normwaarden zijn gekoppeld en waarmee de diagnose BDS wordt gesteld. Bevestigd is dat het chronisch pijnsyndroom, fibromyalgie, chronische vermoeidheid, prikkelbare darmsyndroom, hyperventilatiesyndroom, niet-cardiale pijn en ook de DSM-IV diagnose somatoforme stoornis in 95% van de gevallen te duiden zijn als een BDS.

Zie je door de diagnose BDS fysieke aandoeningen over het hoofd?

Skovenborg en Schröder hebben vervolgens onderzocht of door het stellen van de diagnose BDS, specifieke fysieke aandoeningen over het hoofd worden gezien. Om die reden zijn 120 BDS-patiënten over een lange periode (gemiddeld 3,7 jaar) gevolgd. Bij slechts 2 BDS-patiënten werd later een lichamelijke aandoening vastgesteld, die eerder meer aandacht had verdiend. De een had bloedarmoede en de ander bleek een verkalking in de schouder te hebben.

Hulpverleners zijn goed in staat om BDS te herkennen

Inmiddels is in Brazilië, China, Pakistan, Spanje en Mexico onder hulpverleners in de eerstelijns zorg onderzocht of BDS een bruikbaar concept is. Naast BDS werd daarbij Health Anxiety (HA) als diagnose getoetst. Hierbij werd onderzocht hoe vaak er tevens sprake was van depressiviteit en of een angststoornis. Het bleek dat na een training van een halve dag, de deelnemers goed in staat waren BDS en HA als constructen te onderscheiden en als diagnose te benutten. In 80% van de gevallen was er bij de patiënten met BDS en/of HA tevens sprake van depressiviteit en/of een angststoornis. Omdat dit een cross-sectioneel onderzoek betreft, zijn daaruit oorzaak en gevolg niet af te leiden.

Effectieve aanpak BDS

BDS kan zich al op jeugdige leeftijd openbaren en hoe eerder BDS adequaat wordt aangepakt, des te beter de prognose. Cognitieve gedragstherapie, graded exercise, ontspanningstherapie en het streven naar ’act as usual’ zijn daarbij bewezen effectief. Wanneer bij DBS sprake is van depressiviteit en/of een angststoornis, verdienen deze problemen ook aandacht. Effectstudies laten zien dat met het terugdringen van deze psychische klachten, de BDS-symptomen niet overeenkomstig afnemen. Deze moeten ook dan apart aangepakt worden.

BDS valt onder psychische en gedragsmatige stoornissen

Ondanks het feit dat de diagnosestelling uitsluitend is gebaseerd op de inventarisatie van lichamelijke klachten, wordt BDS in de ICD-11 Beta Draft toegerekend aan de sectie psychische en gedragsmatige stoornissen. Daar wordt kritiek op geleverd. De tegenwerping op deze kritiek is dat deze simpele symptoom georiënteerde classificatie in de dagelijkse praktijk gemakkelijk is in te voeren en dat bij BDS een gedragsmatige aanpak het meest effectief is.

Tip voor de praktijk

Door als hulpverlener een veelheid aan lichamelijke klachten met elkaar in verband te brengen, kan medisch shoppen worden afgeremd.

Wat valt onder SOLK?

• chronisch pijnsyndroom
• fibromyalgie
• chronische vermoeidheid
• prikkelbare darmsyndroom
• hyperventilatiesyndroom
• niet-cardiale pijn op de borst

Klachten passend bij BDS

• Cardiopulmonale klachten, waaronder hartkloppingen, hyperventilatie, zweten
• Gastro-intestinale klachten, waaronder buikpijn, misselijkheid, branderig gevoel in bovenbuik
• Musculoskeletale klachten, waaronder pijn in armen of benen, pijn in gewrichten, lokale spierzwakte
• Generieke symptomen, waaronder concentratieklachten, ernstige moeheid, hoofdpijn

Auteur
drs. Jan D. Verhoeven

Bronnen

Fink P, Toft T, Hansen MS, Ørnbøl E, Olesen F. Symptoms and syndromes of bodily distress: an exploratory study of 978 internal medical, neurological, and primary care patients. Psychosom Med. 2007 Jan;69(1):30-9.

Fink P, Schröder A. One single diagnosis, bodily distress syndrome, succeeded to capture 10 diagnostic categories of functional somatic syndromes and somatoform disorders. J Psychosom Res. 2010 May;68(5):415-26.

Budtz-Lilly A, Fink P, Ørnbøl E, Vestergaard M, Moth G, Christensen KS, Rosendal M. A new questionnaire to identify bodily distress in primary care: The ‘BDS checklist’. J Psychosom Res. 2015 Jun;78(6):536-45.

Rask MT, Carlsen AH, Budtz-Lilly A, Rosendal M. Multiple somatic symptoms in primary care patients: a cross-sectional study of consultation content, clinical management strategy and burden of encounter. BMC Fam Pract. 2016 Jul 30;17:100.

Budtz-Lilly A, Schröder A, Rask MT, Fink P, Vestergaard M, Rosendal M. Bodily distress syndrome: A new diagnosis for functional disorders in primary care? BMC Fam Pract. 2015 Dec 15;16:180.

Skovenborg EL, Schröder A. Is physical disease missed in patients with medically unexplained symptoms? A long-term follow-up of 120 patients diagnosed with bodily distress syndrome. Gen Hosp Psychiatry. 2014 Jan-Feb;36(1):38-45.

Goldberg DP, Reed GM, Robles R, Bobes J, Iglesias C, Fortes S, de Jesus Mari J, Lam TP, Minhas F, Razzaque B, Garcia JÁ, Rosendal M, Dowell CA, Gask L, Mbatia JK, Saxena S. Multiple somatic symptoms in primary care: A field study for ICD-11 PHC, WHO’s revised classification of mental disorders in primary care settings. J Psychosom Res. 2016 Dec;91:48-54