De ziekte van Menière: beperk de gevolgen

De Frans arts Prosper Menière beschreef 150 jaar geleden een ziektebeeld, wat zich kenmerkt door de combinatie van aanvallen van duizeligheid, tinnitus en gehoorverlies. De klachten die hierbij optreden worden gerelateerd aan de overproductie van endolymfe in het binnenoor. Het is niet duidelijk wat de oorzaak daarvan is.

Wat is Menière?

De aanvallen bij de ziekte van Menière zijn uitermate heftig en invaliderend en kunnen urenlang aanhouden. De ernstige duizeligheid wordt daarbij als het grootste probleem ervaren. De mogelijkheden om een aanval van deze aandoening te voorkomen, zijn nog steeds zeer beperkt. De frequentie van aanvallen is erg wisselend. In de eerste jaren treden deze gemiddeld 4,5 keer per jaar op, maar de periode tussen twee aanvallen kan ook wel een jaar zijn. Op de langere termijn is de prognose gunstig. In een termijn tussen de vijf tot tien jaar na het ontstaan van Ménière, neemt met name de duizeligheid sterk af en verdwijnt in de loop der jaren gewoonlijk volledig. De vraag is of de Menièrepatiënt niets anders rest, dan lijdzaam dit spontaan herstel af te wachten en de jarenlange beperkingen te accepteren. Dat is zeker niet het geval. De meesten kunnen profiteren van advies en een adequaat herstelgedrag.

Duizeligheid en angst

In vergelijking tot andere vormen van duizeligheid, gaat de ziekte van Menière veel vaker gepaard met een angststoornis. Kirby e.a. vonden verder, dat zelfs bijna de helft van de Menièrepatiënten voldeden aan de criteria van de Posttraumatische Stressstoornis. Dat wordt vooral toegeschreven aan het (zeker in het begin) voor de patiënt levensbedreigende karakter van de aanvallen. Bij BPPD komt angst veel minder vaak voor. Mensen met BPPD ervaren dat bepaalde lichaamsbewegingen en lichaamshoudingen de duizeligheid kunnen uitlokken. Het gevolg is dat de BPPD-patiënt deze provocerende bewegingen zal vermijden. Deze voorspelbaarheid geeft een gevoel van controle over de situatie, met minder kans op het ontstaan van angstklachten.

Angst versterkt de ervaren beperkingen bij Ménière

In onderzoek is bevestigd dat de gedachten en overtuigingen die een patiënt over zijn duizeligheid heeft, veel meer bepalend zijn voor de ervaren beperkingen en de kans op herstel, dan de duizeligheid zelf. De onvoorspelbaarheid van het optreden van duizeligheid, de gedachte daar geen invloed op uit te kunnen oefenen, het langer aanhouden van de problemen en de ernst van de beperkingen vormen de voedingsbodem voor stress- en angstklachten. De ziekte van Menière kenmerkt zich door deze ongunstige factoren. Angstklachten lokken bij de Menièrepatiënt vervolgens onder andere een licht gevoel in het hoofd uit. Deze lichtere, maar aanhoudende vorm van duizeligheid en de vrees flauw te vallen, beschouwt de Menièrepatiënt meestal als een direct gevolg van zijn aandoening. Het vermijden van dagelijkse bezigheden, langdurig ziekteverzuim, een sociaal isolement vanwege de vrees om in situaties onverwacht flauw te vallen en angst om te reizen, is het gevolg. De Menièrepatiënt raakt daardoor gefixeerd in deze negatieve spiraal. Deze indirecte maar beïnvloedbare gevolgen van de ziekte van Menière, zijn het meest bepalend voor de ervaren beperkingen.

Door inzicht, training en behandeling verminderen de beperkingen

Effectstudies laten zien dat Menièrepatiënten in veel gevallen goed zijn te helpen. Voorop staat dat de patiënt een helder inzicht krijgt in zijn probleem. De aanpak kan verder bestaan uit vestibulaire revalidatie, waaronder oefeningen om de duizeligheid te verminderen en het evenwichtsgevoel te herstellen, conditietraining en het aanleren van technieken om stressreacties terug te dringen. Indien Menière gepaard gaat met PTSS-klachten is traumabehandeling geïndiceerd. Onzekerheid over de onvoorspelbaarheid van de aanvallen vormt regelmatig een blokkerende factor. Het accepteren dat iedereen in omstandigheden terecht kan komen, waarbij je niet alles onder controle hebt, kan hierbij helpen.

Tips voor de praktijk

1. Voorkom om bij de patiënt alle beperkingen toe te schrijven aan de ziekte van Menière.
2. Wanneer de Menièrepatiënt ook buiten de aanvallen klachten en beperkingen ondervindt, verdient oriënterend onderzoek naar psychische problemen aanbeveling.
3. Een goede uitleg over de onderhoudende factoren van duizeligheid, is gewoonlijk uitermate heilzaam.

Andere vormen van duizeligheid

BPPD (benigne paroxismale positieduizeligheid)

Dit is een acute draaiduizeligheid die ontstaat bij bewegingen, bijvoorbeeld door te gaan liggen en/of vanuit liggende houding overeind komen. De draaiduizeligheid is zeer heftig maar duurt kort, gewoonlijk minder dan een minuut.

Duizeligheid: licht gevoel in het hoofd en het gevoel flauw te vallen

Deze vorm is vaak een teken van angststoornissen en dan met name een paniekstoornis.

Neuritis vestibularis

Dit is een ontsteking van het binnenoor, waarbij er acuut een heftige draaiduizeligheid optreedt die langzaam in de loop van dagen tot weken weer afneemt.