Wist u dat uw browser verouderd is?

Om de best mogelijke gebruikerservaring van onze website te krijgen raden wij u aan om uw browser te upgraden naar een nieuwere versie of een andere browser. Klik op de upgrade button om naar de download pagina te gaan.

Upgrade hier uw browser
Ga verder op eigen risico

Slechter cognitief functioneren bij borstkanker patiënten niet alleen het gevolg van chemotherapie

drs. Jan D. Verhoeven 1-2 minuten lezen

Naast chemotherapie kan het ‘self fullfilling prophecy’ effect ook een rol spelen bij een verslechtert cognitief functioneren. Het is belangrijk daar in de praktijk rekening mee te houden.

Personen die behandeld zijn met chemotherapie rapporteren vaak geheugen- en concentratieproblemen, wat tot beperkingen in het dagelijks functioneren kan leiden. Omdat bij betaalde werkzaamheden een goed cognitief functioneren in toenemende mate een vereiste is, leidt dit vaker tot langdurig arbeidsverzuim. Beeldvormend onderzoek wijst erop dat subtiele structurele schade in het brein als gevolg van chemotherapie samenhangt met slechtere testprestaties op cognitieve testen (Ruiter et al., 2011). Het feit dat de testprestaties slechter zijn wil overigens niet (altijd) zeggen dat betrokkene ook klachten en beperkingen ervaart.

Onderzoek geeft aanwijzingen dat ook een ‘self fullfilling prophecy’ effect bijdraagt aan een slechter cognitief functioneren na chemotherapie (Schagen et al., 2009). In dit onderzoek nam een onderzoeksmedewerker plaats in de wachtkamer bij vrouwen voorafgaand aan de eerste behandeling met chemo. Vrouwen met een negatieve verwachting rapporteerden na de behandeling vervolgens ook vaker beperkingen in het cognitief functioneren. Bij de vrouwen die deze negatieve effecten niet verwachtten, werd de kans op beperkingen groter wanneer ze een informatiefolder kregen waarin ze erop werden gewezen dat door een chemokuur problemen in het concentreren en de geheugenfuncties kunnen ontstaan.

Ook personen met geen of een geringe verandering in het brein kunnen beperkingen in het cognitief functioneren ervaren. Dit kan samenhangen met verlies van het zelfvertrouwen in het eigen geheugen. Door selectieve waarneming gaat daarbij de aandacht vooral uit naar geheugenmissers en normaal vergeten wordt voor betrokkene steeds vaker het bewijs voor schade aan het brein. De eerdere capaciteiten worden overschat en een veel voorkomend probleem als het niet op namen kunnen komen, wordt gedramatiseerd. De spanning bij cognitieve taken loopt op en de problemen nemen toe. Wie kent niet het probleem dat zodra je gaat twijfelen over de pincode, het vrijwel zeker fout gaat.

Ook wanneer er sprake is van een ‘chemobrein’ zijn er zeker mogelijkheden voor cognitieve revalidatie. Naast voorlichting en het leren toepassen van compensatiestrategieën zijn er steeds meer aanwijzingen dat een gerichte training bijdraagt aan een verbetering van het cognitief functioneren.

Tips voor uw dagelijkse praktijk

  1. Wees terughoudend met het voorspellen van de kans op specifieke bijwerkingen als gevolg van behandelingen.
  2. Vergeetachtigheid treft iedereen en is niet abnormaal.
  3. Ook bij perfecte scores op neuropsychologische testen kunnen mensen forse klachten ervaren.
  4. Je moet er hard aan werken en intensief oefenen om je cognitief functioneren te verbeteren.
Auteur
drs. Jan D. Verhoeven

Bronnen

Ruiter, M. B. de, Reneman, L., Boogerd, W., Veltman, D. J., Dam, F. S. van, Nederveen, A. J., Boven, E., & Schagen, S. B. (2011). Cerebral hyporesponsiveness and cognitive impairment 10 years after chemotherapy for breast cancer. Human Brain Mapping, 32, 1206-1219.

Schagen, S. B., Das, E., & Dam, F. S. van (2009). The influence of priming and pre-existing knowledge of chemotherapy-associated cognitive complaints on the reporting of such complaints in breast cancer patients. Psycho-oncology, 18, 674-678.