Aanpak van duizeligheid kan levensreddend zijn

Duizeligheid klinkt misschien als een onschuldige klacht, maar het kan grote gevolgen hebben. Zeker nu de beroepsbevolking in Nederland steeds ouder wordt en veel mensen blijven werken na hun pensioenleeftijd. Duizeligheid komt vaker voor bij het ouder worden en vraagt om serieuze aandacht. Het kan niet alleen zorgen voor uitval op het werk, maar ook tot gevaarlijke situaties leiden — en soms zelfs levens redden als het op tijd goed wordt aangepakt.

Wanneer spreken we bij duizeligheid van een functionele klacht?

Duizeligheid wordt regelmatig gezien als een somatisch onverklaarde lichamelijke klacht (SOLK), wat suggereert dat er geen verklaring voor de duizeligheid is. In werkelijkheid is er meestal wel een duidelijke oorzaak. Vaak is er sprake van een functionele klacht: het evenwichtsorgaan werkt niet goed, maar is niet beschadigd.

Hoe werkt dat precies?

Langdurig bedrust

Regelmatig is duizeligheid een complicatie van postoperatieve bedrust of is uitgelokt bij aandoeningen die gepaard gaan met langdurige bedrust. Bij deze (vaak gedwongen) inactiviteit krijgt het evenwichtsorgaan weinig prikkels. Zodra je weer rechtop gaat zitten of bewegen, raakt het overprikkeld. Dat geeft een duizelig gevoel. Veel mensen vermijden dan juist beweging, maar dat werkt averechts. Regelmatig bewegen en oefeningen doen met hoofdbewegingen helpen het lichaam herstellen.

De invloed van slaaphouding

Ook de manier waarop je slaapt heeft invloed op kenmerken van duizeligheid. Verkies je slapen op je linkerzij? Dan raakt het linker evenwichtsorgaan vaker uit balans. Hetzelfde geldt voor slapen op de rechterzij.

Uitval van een evenwichtsorgaan

Soms raakt het evenwichtsorgaan echt beschadigd, bijvoorbeeld door een virusinfectie. Meestal blijft dit beperkt tot een evenwichtsorgaan en dan spreken we van een unilaterale vestibulopathie. In de acute fase is rust en medicatie nodig. Maar daarna is het juist belangrijk om weer te bewegen, zodat de hersenen zich aanpassen. Dit herstelproces heet centrale vestibulaire compensatie. Vermijden van beweging verstoort dit proces, met als gevolg dat je slechter hersteld.

Psychische problemen

Er is ook een relatie tussen psychisch aspecten en duizeligheid:

• Een primaire psychische aandoening kan gepaard gaan met duizeligheid
• Primaire duizeligheid kan al langer bestaande psychische klachten triggeren
• Ernstige en/of langdurige duizeligheid kan secundaire psychische klachten uitlokken

De rol van vermijdingsgedrag

Veel mensen proberen duizeligheid te voorkomen door bepaalde bewegingen of houdingen uit de weg te gaan. Dat noemen we vermijdingsgedrag. Begrijpelijk, maar het zorgt er juist voor dat de klachten blijven of erger worden. Dit gedrag is een belangrijke factor bij het in stand houden van duizeligheid. Inventariseren of en in welke mate er sprake is van vermijding, moet dan ook deel uitmaken van het onderzoek.

Risico op vallen neemt toe

Steeds meer ouderen belanden in het ziekenhuis door een val. Vaak blijkt dat ze daarvoor al last hadden van duizeligheid. Vooral bij fietsongelukken en valpartijen in huis speelt evenwichtsverlies een grote rol. Angst om opnieuw te vallen zorgt vervolgens weer voor minder beweging— en dat verhoogt de kans op duizeligheid en een nieuwe val. Een gevaarlijke vicieuze cirkel.

De gevolgen kunnen ernstig zijn. Na een val in huis of op de fiets, overlijdt gemiddeld 11% van de mannen en 7% van de vrouwen binnen 30 dagen na opname in het ziekenhuis.