Burn-out of is het angst om te werken?

In de afgelopen jaren is er een duidelijke stijging geweest in het aantal ziekmeldingen en de verzuimduur vanwege stressgerelateerde psychische klachten. Vooral burn-out gaat gepaard met een lange verzuimduur. Vaak wordt gedacht dat eerst de klachten moeten verminderen voordat iemand weer aan het werk kan gaan. Een recent verschenen review plaatst daar kritische kanttekeningen bij. De aanbeveling is om, wanneer de problemen zijn ontstaan door het werk, ook daar de oplossing te zoeken. Dit voorkomt dat angst de drempel tot werkhervatting steeds hoger maakt.

Burn-out als containerbegrip legt onnodige druk op de zorg

In de psychiatrische classificatie DSM-V (Diagnostic and Statical Manual, vijfde editie) is burn-out niet als een diagnose opgenomen. In de International Classification of Diseases-11 (ICD-11) van de WHO komt burn-out wel voor. Daarin wordt burn-out echter niet beschouwd als een ziekte of aandoening, maar vooral als een probleem gerelateerd aan werk en werkloosheid. Burn-out is dan het gevolg van werkgerelateerde stress die niet succesvol is gemanaged. In het boek ‘De burn-out bubbel’ van Schaufeli en Verolme wordt besproken dat de term “burn-outepidemie” weinig te maken heeft met de feiten, maar meer met de inflatie van het begrip burn-out. De groeiende trend om vermoeidheid en milde stressklachten als burn-out te labelen, brengt risico's met zich mee en legt een zware last op de geestelijke gezondheidszorg. Hierdoor lopen de wachtlijsten onnodig op. Mensen met ernstige burn-outklachten, die te duiden zijn als een psychische stoornis, zijn hiervan het slachtoffer.

Herstel van een burn-out

In 2022 rapporteerde 20 procent van de werknemers burn-outklachten. Dat betekent niet dat zij zich allemaal hebben ziekgemeld. Vooral de subjectieve ziekte-interpretatie van de werknemer speelt een rol bij het ziekmelden en het zoeken naar hulp. Wanneer burn-out ziekteverzuim tot gevolg heeft, moeten interventies die de verzuimduur beperken worden ingezet. Uit de review van Lambreghts et al blijkt dat er onvoldoende bewijs is dat ‘care as usual’ zoals Cognitieve Gedragstherapie effectief is. Ook al rapporteren werknemers een afname van de klachten en kunnen ze beter met stress omgaan, ze komen vaak niet tot werkhervatting. Om verzuim door een burn-out terug te dringen, moet de aanpak zich vanaf het begin richten op het faciliteren van werkhervatting. Het is dan belangrijk de werksituatie en uitvoering van taken aan te passen. Werkhervatting is daarbij niet het einde, maar het begin van het proces van normalisatie van functioneren. Vaak heeft de werknemer hierbij hulp nodig.

Burn-out en werkangst

Onderzoek laat zien dat de ernst van burn-outklachten bij aanvang van het verzuim, niet voorspellend is voor de verzuimduur. Langdurig verzuim kan burn-outklachten wel versterken, bijvoorbeeld door het verlies van dagstructuur en toenemende angstklachten. Het mentaal afstand nemen van het werk bij burn-out kan gezien worden als een disfunctionele poging om verdere uitputting te voorkomen, aldus Schaufeli en Verolme. Juist omdat het mentaal afstand nemen van het werk een van de kernsymptomen van burn-out is, verdienen angst en vermijding gerichte aandacht.

Foute diagnose

Gebleken is dat er een sterke en positieve relatie is tussen burn-out en depressieve- en angstklachten. Opvallend is dat angstklachten eerder over het hoofd worden gezien, terwijl ze juist vaker voorkomen. Bij behandeling en begeleiding is het essentieel om burn-out en angstklachten als twee afzonderlijke problemen te beschouwen. Werknemers neigen ertoe om eerder te praten over de belasting die het werk met zich meebrengt, dan over angst. Dit leidt soms tot het te snel diagnosticeren van dit probleem als een burn-out, terwijl er mogelijk sprake is van een angststoornis.

Werkangst versus werkfobie-angst

Werkangst kan zich in verschillende vormen uiten: angst om tekort te schieten, om te gaan met bepaalde collega’s, lastige klanten, emotionele situaties, angst dat het werk ten koste gaat van de eigen gezondheid, angst om bij werkhervatting weer geen grenzen te kunnen stellen, enzovoort. Werkfobie-angst gaat nog een stapje verder. Deze angst bestaat uit werkgerelateerde paniekgevoelens die gepaard gaan met een neurofysiologisch verhoogde arousal en het vermijden van de werkplek. “Alleen al wanneer ik denk aan het werk krijg ik het al benauwd”, is een uitspraak die past bij werkfobie-angst.