Depressie? Blijf gedeeltelijk werken!

Een steeds groter deel van het ziekteverzuim in Nederland hangt samen met psychische klachten. In de periode van 2010 tot 2013 nam het langdurig verzuim door psychische klachten bij vrouwen toe van 25 naar 41 procent en bij mannen van 15 naar 30 procent. Een depressieve stoornis vormt daarbij een belangrijke reden voor langdurig verzuim.

“De reden dat mensen zich ziek melden, is niet de reden van het langdurig verzuim”

Na psychische klachten vormen klachten aan het bewegingsapparaat een belangrijke oorzaak van langdurig ziekteverzuim. Ook langdurig verzuim in samenhang met lichamelijke klachten wordt veelal bepaald door onderliggende psychische problemen. Het advies is dan ook om bij langdurig verzuim door lichamelijke klachten, veel vaker en sneller een psychologisch onderzoek te doen. Soegaard stelde vast dat dit regelmatig psychische problemen aan het licht brengt, die eerder niet onderkend zijn. Dit geldt zowel bij aspecifieke en meer gegeneraliseerde lichamelijke klachten, als bij specifieke aandoeningen. Zo hebben Callhoff e.a. vastgesteld dat bij reumatoïde artritis, depressie meer bepalend is voor de beperkingen in het werk dan de ziekteactiviteit. Gebleken is bijvoorbeeld ook dat depressie en angstklachten de kans op een goed resultaat na een herniaoperatie veel kleiner maken. In de Verenigde Staten wordt daarom steeds vaker een psychologische screening vereist, voorafgaand aan een rugoperatie.

Psychologische behandeling kan verzuimduur verlengen

Bij psychische klachten is er in vergelijking tot andere aandoeningen meer kans op langdurig ziekteverzuim. Wanneer het daarbij moeizaam tot werkhervatting komt, wordt dit vaak toegeschreven aan het feit dat psychologische begeleiding te laat en niet intensief genoeg is opgestart. Toch is er veel onderzoek wat juist in een andere richting wijst en laat zien dat (uitsluitend) psychologische behandeling de verzuimduur verlengt. Dat gevaar dreigt wanneer interventies vooral symptoomgericht zijn.

Wachten op vermindering klachten leidt niet eerder tot werkhervatting

Wanneer mensen uitvallen door psychische klachten, kunnen we er van uitgaan dat werken op de vereiste en gebruikelijke wijze niet mogelijk is. Soms is er geen andere keuze dan volledig verzuim. Een periode van ziekteverzuim kan dan ruimte bieden voor herstel van klachten. In de literatuur wordt benadrukt dat dit uitgangspunt anderzijds risicovol is. Dit kan inhouden dat wanneer de psychische klachten maar heel langzaam afnemen, dit een aanwijzing is dat het verzuim ook langer moet duren. De afname van psychische klachten zorgt er in veel gevallen namelijk niet voor, dat de werkzaamheden weer vlot worden opgepakt. Het verminderen van de psychische klachten in de periode dat je niet werkt, kan immers het bewijs zijn dat de werkzaamheden de problemen bepalen. Ejeby e.a. komen tot de conclusie, dat bij ziekteverzuim door psychische klachten, symptoomreductie niet leidend moet zijn voor het moment van werkhervatting. Vanaf het eerste moment zijn maatregelen gericht op aangepast blijven functioneren in de werksituatie sterk aan te bevelen.

Gedeeltelijk blijven werken is effectiever

Een veelvoorkomend patroon bij ziekteverzuim is dat de werknemer eerst volledig uitvalt, om vervolgens gefaseerd zijn werkzaamheden te hervatten. Onderzoek laat echter zien dat wanneer volledig ziekteverzuim door psychische en/of lichamelijke klachten dreigt, gedeeltelijk blijven werken veelal effectiever is. De verzuimduur is hierdoor korter en de verzuimkosten zijn lager. Wanneer je ondanks je klachten gedeeltelijk aan de slag blijft, moeten de zaken op de werkvloer direct aangepast worden om dit mogelijk te maken. De kans op een recidief of terugval is dan veel kleiner.

Werkgerichte maatregelen zijn cruciaal

Lerner e.a. hebben in een groot onderzoek onder werknemers met een matige depressie, de effecten van gebruikelijke zorg vergeleken met gebruikelijke zorg aangevuld met werkgerichte maatregelen in de vorm van een werkcoach. Deze adviseerde over omgaan met problemen in het werk, aanpassen van de taken, toepassen compensatiestrategieën en stemde het beleid af met de externe behandelaar. In deze studie zijn werknemers met een depressie geïncludeerd, die al wat slechter presteerden op het werk en bij wie verder arbeidsverzuim dreigde. Na vier maanden zijn op individueel niveau de effecten gemeten. De conclusie is dat werkgerichte maatregelen cruciaal zijn en dat gedeeltelijk en aangepast aan de slag blijven in het werk, bijdraagt aan herstel.

Onderstaand schema verduidelijkt dit:

Coaching ten aanzien van aangepaste taakuitvoering werkt!

De laatste jaren zijn er meer studies verschenen, waaruit blijkt dat het zinvol is om bij psychische klachten vanaf het begin werkgerichte interventies in te zetten, naast de gebruikelijke zorg. Waar mogelijk in het werk (gedeeltelijk) actief blijven, betekent niet dat het wel meevalt met de klachten. Dit is het advies bij serieuze klachten, waarmee wordt ingezet op de beste uitkomst. Een studie van Viikari-Juntura e.a. laat zien dat ook bij verzuim door klachten in het bewegingsapparaat gedeeltelijk verzuim met een directe inzet van werkgerichte maatregelen, zijn vruchten afwerpt. In dit onderzoek werden werknemers die zich volledig ziek meldden, ad random toegewezen aan gedeeltelijk of volledig ziekteverzuim. Gedeeltelijk ziekteverzuim met adviezen ten aanzien van de taakuitvoering leidde niet alleen tot 20% minder verzuimdagen, maar ook tot minder verzuimrecidieven.

Tips voor de praktijk

1. Wanneer langdurig verzuim door lichamelijke klachten dreigt: doe onderzoek naar (mogelijk) onderliggende psychische problemen.
2. Gedeeltelijk ziekteverzuim met werkgerichte maatregelen is veelal te verkiezen boven volledig ziekteverzuim, juist ook bij heftige problemen.
3. Laat met name ook bij psychische problemen het klachtenniveau niet leidend zijn voor het moment van werkhervatting.