Het medicijn tegen psychische klachten

Psychische klachten zijn steeds vaker de oorzaak van langdurig ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Bij het beoordelen van de samenhang tussen werk en de mentale gezondheid gaat vervolgens alle aandacht uit naar de negatieve factoren in het werk. Dit doet de situatie geen recht, omdat bekend is dat betaald werk een positief effect heeft op de mentale gezondheid. Zo vermindert het betekenisvol bezig zijn in werk de kans op een depressie en/of angstklachten. Betaald werk zorgt voor een dagstructuur en bevordert zelfstandigheid, sociale contacten en persoonlijke groei. Dit zijn juist de elementen die helpen bij het terugdringen van psychische klachten.

Werkgerichte maatregelen essentieel

De wachtlijsten in de GGZ worden regelmatig verantwoordelijk gehouden voor langdurig verzuim door psychische klachten. Dit is niet altijd terecht. Een symptoomgerichte aanpak kan het verzuim zelfs aanwakkeren. Uit wetenschappelijk onderzoek naar verzuim door psychische klachten blijkt dat de beste aanpak een tweesporenbeleid is: psychologische begeleiding met daarnaast werkgerichte maatregelen.

Belangrijkste conclusies en aanbevelingen hieruit

1. De meeste mensen met psychische klachten blijven aan het werk.
2. De mate en ernst van psychische klachten bij de ziekmelding zijn niet bepalend voor de verzuimduur*.
3. Er is een zeer zwakke relatie tussen de afname van de psychische klachten en het moment van werkhervatting.
4. De mate waarin de begeleider/therapeut is gericht op werkhervatting, is sterk bepalend voor de verzuimduur.
5. Een stimulerende werkomgeving die degene die verzuimt daarin weer vlot wil betrekken, bevordert het herstel.
6. Sociale steun van leidinggevende en collega’s zijn meer bepalend voor het indammen van verzuim door psychische klachten, dan de kenmerken van het werk.
7. De mate waarin iemand zich competent acht om het werk uit te kunnen voeren, is sterk voorspellend voor de verzuimduur.
8. Hoe langer het ziekteverzuim, des te sterker de afname van de competenties in het werk.
9. Zelfeffectiviteit en zelfregulatie zijn de basisvoorwaarden om weer grip te krijgen op het werk.
10. Door betekenisvol bezig te zijn op het werk, nemen je vaardigheden en zelfvertrouwen toe.
    

De neerwaartse spiraal doorbreken

Mensen die langdurig verzuimen door psychische klachten komen in een neerwaartse spiraal. Ze gaan rumineren en piekeren als er geen betekenisvolle bezigheden meer zijn die de aandacht opeisen. Alleen met het stellen van een duidelijk doel doorbreek je verzuim door psychische klachten. Hervatten van functioneren is de voorwaarde om het probleem op te lossen. Zelfregulatie (oftewel de mate waarin je invloed uitoefent op je eigen acties, emoties en overtuigingen) bepaalt in hoeverre je je doel bereikt. De aandoening zelf is veel minder bepalend voor de verzuimduur en het herstel.

Werken is de oplossing

Wanneer psychische klachten zijn uitgelokt door het werk, moet het probleem dus ook op het werk aangepakt worden. Als de oorzaak niet in het werk ligt, dragen de positieve aspecten van werk juist bij aan herstel.

Tips voor de praktijk

• Beschouw de relatie tussen werk en psychische klachten niet bij voorbaat als problematisch.
• Benut de positieve gezondheidseffecten van betaald werk om de psychische klachten en het verzuim terug te dringen.

*Dit artikel heeft betrekking op de meest voorkomende psychische klachten die ziekteverzuim bepalen. Ernstige psychiatrische problematiek wordt hierbij buiten beschouwing gelaten.