‘Ik ben een patiënt’ effect
Bij het categoriseren van ziektebeelden is het gebruikelijk om een groep patiënten te vergelijken met gezonde proefpersonen. Dit is vooral belangrijk bij aandoeningen of syndromen die gekenmerkt worden door subjectieve ziektematen. Gevalideerde vragenlijsten helpen hierbij om een accurate diagnose te stellen. Een goede diagnose is de basis voor advies en behandeling. Nieuw onderzoek toont echter aan dat het verschil tussen patiënten en gezonde personen niet alleen door de aandoening zelf wordt veroorzaakt. De overtuiging 'ik ben een patiënt' speelt ook een rol. Dit fenomeen is recent weer bevestigd bij patiënten met migraine.
Migraine, bewegingsziekte en duizeligheid
Migraine kenmerkt zich door aanvallen van ernstige, meestal eenzijdige hoofdpijn, vaak gepaard met misselijkheid, braken en overgevoeligheid voor licht en geluid. Veel mensen met migraine ervaren ook duizeligheid en bewegingsziekte. Naast onderzoek naar de oorzaken van migraine, is er steeds meer aandacht voor factoren zoals de context, verwachtingen, placebo- en nocebo-effecten. Recent onderzoek richtte zich op hoe patiënten met migraine zichzelf zien in hun rol als patiënt en hun interactie met de behandelaar.
Onderzoek: drie groepen vergeleken
In een gerandomiseerde klinische trial werden drie groepen vergeleken:
- Migraine Patiënt (MP)
- Patiënten met migraine kregen te horen dat migraine-gerelateerde duizeligheid werd beoordeeld door blootstelling aan een visuele stimulus (achtbaan-video). Ze wisten dat ze vergeleken werden met gezonde proefpersonen.
Migraine Healthy (MH)
- Patiënten met migraine kregen te horen dat ze fungeerden als controlegroep voor patiënten met duizeligheid. Afgezien van migraine werden ze verder als gezond beschouwd. Ook hier werden de effecten van een visuele stimulus (achtbaan-video) beoordeeld.
Healthy Controls (HC)
- Gezonde proefpersonen zonder hoofdpijn kregen te horen dat de effecten van een visuele stimulus (achtbaan-video) werden beoordeeld.
Resultaten
Elke groep bestond uit 122 deelnemers. Voorafgaand aan het kijken naar de achtbaanvideo werd met een vragenlijst geïnventariseerd hoe vaak deelnemers in het verleden last hadden van bewegingsziekte en duizeligheid. In de MP-groep meldde 64,8% eerdere klachten, in de MH-groep 23,8% en in de HC-groep 7,4%.
De studie concludeerde dat deelnemers die vooraf geïnformeerd waren dat klachten passen bij een aandoening, deze klachten significant vaker rapporteerden op een vragenlijst. Daarnaast bleek er een sterke associatie tussen de toewijzing aan een groep en de impact van de visuele stimulus. De MP-groep, die zichzelf als patiënt zag, vertoonde veel vaker klachten van bewegingsziekte en duizeligheid na de provocatietest.
Conclusies
De bevindingen tonen aan dat negatieve verwachtingseffecten een belangrijke rol spelen bij de presentatie van klachten en de impact van provocatieve testen, vooral bij syndromen waarbij de klinische beoordeling voornamelijk gebaseerd is op subjectieve ziektematen. Een fenomeen wat ook is aangetoond bij aandoeningen zoals de status na een traumatisch hersenletsel, na de behandeling van kanker, na hartoperaties en bij chronische pijn. Het is belangrijk om hier in de klinische praktijk rekening mee te houden, omdat nocebo-effecten ongemerkt en onbedoeld een krachtige, langdurige en negatieve invloed hebben.
‘Ik ben een patiënt’ effect
Iemand die zichzelf als patiënt ziet, kan door het aannemen van deze sociale rol meer klachten ervaren en rapporteren. Dit komt doordat de persoon meer aandacht besteedt aan mogelijke symptomen en deze daardoor sneller opmerkt en meldt.
Lees ook onze gerelateerde artikelen
Het biopsychosociale model - dus het zit tussen de oren?
Postcommotioneel syndroom (PCS) na hersenschudding zet je op het verkeerde been
Wel cognitieve klachten en geen objectieve beperkingen: moet je daar wat aan doen?
Literatuur
May A, Carvalho GF, Schwarz A, Basedau H. Influence of Role Expectancy on Patient-Reported Outcomes Among Patients With Migraine: A Randomized Clinical Trial. JAMA Netw Open. 2024;7(4):e243223. Published 2024 Apr 1.
Schwarz KA, Pfister R, Büchel C. The being a patient effect: negative expectations based on group labeling and corresponding treatment affect patient performance. Psychol Health Med. 2018;23(1):99-105.
Vorig artikel