Loop dóór als je oud wilt worden - ageisme

Strafrechter Frank Wieland leidde het Holleeder-proces. Een week nadat hij in juli 2019 Willem Holleeder tot levenslang veroordeelde, moest hij verplicht met pensioen. In de Volkskrant Magazine van 21 december 2019 zegt Frank Wieland daarover: “Ik voelde mij altijd leeftijdloos, maar ineens zegt een stemmetje in je hoofd: ‘Je bent al 70, wat loop je langzaam! Liep je een half jaar geleden ook al zo langzaam?’ Heel maf. Kennelijk is je werk een bescherming die je behoedt, als een soort regenjas.”

Ageisme: een vorm van zelfdiscriminatie

Frank Wieland illustreert hierbij een ernstige vorm van discriminatie, namelijk het ageisme. Ageisme is discriminatie op basis van leeftijd. We doen het onszelf aan en zijn ons hier niet van bewust. Ageisme bepaalt in belangrijke mate tot welke leeftijd we gemiddeld doorwerken en hoe oud we worden. Ook al is menig 70-jarige fitter dan veel 40-jarigen, toch wordt er negatief over ouderen gedacht. Ze zijn langzamer, minder innovatief, minder snel van begrip, hebben een afgenomen conditie, enzovoort. Niet alleen jongeren denken daar zo over. Het zijn vooral de ouderen zelf die het slachtoffer worden van deze 'zelfstereotypering'.

Relatie tussen je gedachten, loopsnelheid en biologische leeftijd

Hoe je denkt over veroudering voorspelt in sterke mate hoe je je gaat gedragen bij het ouder worden. De gedachte dat ouder worden gepaard gaat met verval, komt tot uiting in minder vlot lopen. Deze afname van je loopsnelheid is dan ook een indicatie van je biologische leeftijd en veroudering. Een verminderde spiermassa (sarcopenie) en een toegenomen kans op duurzame beperkingen en ziekenhuisopname is het gevolg. Het werkt gelukkig ook de andere kant op: blijf stevig doorlopen en je veroudert minder snel. Je ziet het dan ook om je heen, de effecten van veroudering bij mensen verschillen sterk!

Pas op met negatieve overtuigingen

Kort samengevat: hoe je denkt over veroudering, voorspelt hoe je je gaat gedragen bij het stijgen van je leeftijd. Zelfs het risico op chronische aandoeningen wordt groter bij deze negatieve zelfstereotypering. Het vergroot niet alleen de kans op hart- en vaatziektes, maar bepaalt ook in belangrijke mate de prognose hiervan. De gedachte: ”Mijn vader had het ook en die werd al jong afgekeurd!”, maakt je vervolgens hulpeloos en staat een actief herstelgedrag in de weg. Ageisme is dan ook van invloed op de levensverwachting. Er is ook goed nieuws. Als je een positieve leeftijdsstereotypering hebt en je wordt getroffen door een hartaandoening, herstel je veel sneller.

Cognitieve achteruitgang is in belangrijke mate een self-fulfilling prophecy

Veroudering gaat bij velen gepaard met cognitief verval, zoals geheugenproblemen. Er zijn echter ouderen die cognitief op hoog niveau blijven functioneren, terwijl anderen dramatisch achteruitgaan. De spreiding van het cognitief functioneren wordt bij het ouder worden steeds groter. Dit komt vooral tot uiting in de werkgeheugenprocessen en de mentale snelheid. Het uitdagen van het brein speelt daarbij een belangrijke rol. Ageisme versterkt bijvoorbeeld het idee dat je ontwikkelingen in je vakgebied niet meer bij kunt houden als je ouder wordt. De oudere werknemer krijgt bijvoorbeeld een aangepast takenpakket, in plaats van extra scholing. Hierdoor vallen veel werknemers ten onrechte te vroeg af. Een jammerlijk voorbeeld van een self-fulfilling prophecy.

Mythevorming over veroudering doorbreken

Ageism is een vorm van discriminatie waar we ons niet bewust van zijn. De WHO stelt dat het enige juiste antwoord daarop is het faciliteren en stimuleren van ‘active aging’. Oftewel actief ouder worden. Cruciale stap daarbij is dat de hele samenleving zich bewust wordt van de mythevorming over veroudering. Dit moet een tegenwicht bieden aan het dagelijkse bombardement van negatieve zelfstereotypering, meestal afkomstig van individuen die het juist zo goed bedoelen. Bijeenkomsten voor de oudere werknemer en je identificeren met 50-plus, kunnen een averechts effect hebben.

Tips voor de praktijk

• Wees bewust van je leeftijdsstereotypering, daar profiteer je heel je leven van.
• Beter uitdagen, stimuleren, trainen en leren, dan aanpassingen creëren.
• Bereid je zo laat mogelijk voor op eerder stoppen met werken.