PTSS, het werkgeheugen en werkhervatting

Een schokkende ervaring kan iemands leven op zijn kop zetten; het zorgt dikwijls voor herbelevingen, nachtmerries en concentratieproblemen. Bestaat er een passende oplossing om de draad weer op te pakken en het werk te hervatten? Naar schatting maken ongeveer vier van de vijf Nederlanders tijdens hun leven minimaal één buitengewoon bedreigende ervaring mee, zoals geweldpleging, verkrachting, een grote brand of een andere ramp. Ongeveer 10% van deze mensen ontwikkelt nadien een zogenaamde posttraumatische-stressstoornis (PTSS).

Wat is een PTSS?

We spreken van een PTTS wanneer betrokkene de traumatische gebeurtenis zelf heeft meegemaakt of er persoonlijk getuige van is geweest. Een PTSS kenmerkt zich door herbelevingen van een traumatische gebeurtenis, bijvoorbeeld in de vorm van terugkerende nachtmerries of herinneringen; deze zijn bij een PTSS langer dan een maand aanwezig. Daarnaast kan vermijding van prikkels (situaties, gedachten, activiteiten of mensen) die in verband staan met het trauma voorkomen. Betrokkene kan last hebben van toegenomen prikkelbaarheid, woede-uitbarstingen, overdreven schrikreacties en/of concentratieproblemen. Volwassenen zijn in ongeveer de helft van de gevallen binnen drie maanden volledig hersteld van een PTSS, maar sommigen blijven jaren symptomen vertonen.

PTSS en werkgeheugen

Momenteel wordt PTSS met name behandeld met een combinatie van medicatie, cognitieve therapie en/of Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR). Vaak is een dergelijke combinatie effectief om de ervaren klachten te doen afnemen. Met name EMDR is een veel gebruikte therapie om PTSS te bestrijden. Een gestelde hypothese is dat EMDR de levendigheid van herbelevingen vermindert door de functie van het visuele gedeelte van het werkgeheugen te verstoren. Hierbij wordt het werkgeheugen omschreven als een systeem met een gelimiteerde capaciteit om noodzakelijke informatie voor complexe taken zoals begrijpen, leren en redeneren tijdelijk op te slaan. Dit systeem stelt ons dus in staat om informatie tijdelijk vast te houden en te verwerken. Een interessant gegeven is dat de werkgeheugenprocessen bij mensen met PTSS zijn verstoord, hetgeen een verklaring kan zijn voor de allerhande cognitieve problemen die daarbij worden ervaren. Zo presteren mensen met PTSS vaak slechter op werkgeheugentaken, en dan met name op dubbeltaken waarbij veel van het werkgeheugen wordt gevergd. De aanwezigheid van een relatie tussen een verminderde functie van het werkgeheugen en het bestaan van PTSS is aannemelijk.

Onderzoek naar werkgeheugentraining bij een PTSS

Al snel rijst de gedachte wat het versterken van de werkgeheugenprocessen door training kan betekenen voor mensen met een PTSS. Onderzoek naar deze relatie staat nog in de kinderschoenen, maar de resultaten zijn veelbelovend. Recente studies tonen aan dat een gerichte werkgeheugentraining de klachten aanzienlijk vermindert en significante neurofysiologische veranderingen teweegbrengt bij mensen met een PTSS. Hoewel verder onderzoek nodig is om de samenhang tussen de werkgeheugenprocessen en PTSS te ondersteunen, lijkt een dergelijke relatie plausibel. Sterkere werkgeheugenprocessen bij mensen met allerhande psychische klachten zijn van essentieel belang; een versterking van de gerichte (top-down) aandacht geeft de stimulus gestuurde (bottom-up) negatieve gedachten minder kans te domineren.

Klachten verminderen bij een PTSS

Bij een vertraagd herstel van een PTSS kan een werkgeheugentraining een goede aanvulling vormen op de combinatie van cognitieve gedragstherapie, medicatie en EMDR, om de klachten blijvend te verminderen. Daarbij geldt dat in de meeste gevallen bij psychische problematiek een vlotte werkhervatting een gunstige invloed heeft. Het zorgt voor een afleiding van de klachten, draagt bij aan een positiever zelfbeeld en een betere algehele mentale gezondheid.

Tips voor de dagelijkse praktijk

1. Een combinatie van therapieën is bij een PTSS vaak het meest effectief.
2. Bij een PTSS is werkhervatting niet alleen een doel, maar vooral ook een therapie.