Visusproblemen door nekklachten na whiplash

Langdurige nekklachten, vooral na een whiplashtrauma, gaan vaak gepaard met ‘vage klachten’ zoals een licht gevoel in het hoofd, duizeligheid en slechter zien. Degene die daar last van heeft ervaart dit niet als ‘vage klachten’, maar als een invaliderend probleem. Uitkomsten van recent onderzoek leiden tot de conclusie dat deze ‘vage klachten’ veelal zijn te objectiveren. Juist omdat er daarbij in onderzoek ‘wel wat wordt gevonden’, is het wel belangrijk betrokkene aan te zetten tot een genormaliseerd functioneren.

Verstoorde samenwerking oogspieren-evenwichtsorgaan-nek is objectiveerbaar

Ons gezichtsvermogen wordt niet alleen bepaald door onze visus (gezichtsscherpte), maar ook door een goede reflexmatige samenwerking tussen de oogspieren, het evenwichtsorgaan en de (proprioceptieve) informatie uit de nek.* Dit zorgt ervoor dat bij een verandering van houding en positie, de ogen zich blijven richten op hetzelfde punt. De samenwerking tussen het evenwichtsorgaan en de ogen wordt daarbij aangeduid als de vestibulo-oculaire reflex (VOR) en tussen de nek en de ogen als de cervico-oculaire reflex (COR). Een verstoring van de VOR en COR gaat gepaard met klachten zoals een licht gevoel in het hoofd, duizeligheid en slechter zien. De vereiste blikstabiliteit kan dan niet worden gehandhaafd. Uit een recente studie blijkt dat dit probleem in klinisch onderzoek kan worden geobjectiveerd. Door betrokkene vanuit verschillende lichaamshoudingen (oog)bewegingen te laten maken, is het mogelijk om op basis van de verstoorde oogbewegingen een uitspraak te doen over de vraag of deze klachten en beperkingen reëel zijn. Met enkele testen is het mogelijk om patiënten met deze problemen te onderscheiden van gezonde proefpersonen.

Nek bewegen is essentieel

Gebleken is dat problemen in het gezichtsvermogen kunnen ontstaan wanneer de informatie uit de nek naar de ogen grotendeels wegvalt en/of vanuit het evenwichtsorgaan is verstoord. Wanneer je weinig of niet beweegt in de nek, valt een belangrijk informatiebron weg en krijg je problemen. Montfoort e.a. hebben al in 2007 vastgesteld dat dit niet alleen optreedt bij personen met een aandoening in de nek, maar dat dit ook is op te wekken bij gezonde proefpersonen. Bij personen zonder nekpijn leidt het dragen van een nekkraag gedurende twee uren, en daarmee het immobiliseren van de nek, al tot een verstoring van de COR. Pas enkele uren nadat de nekkraag was afgedaan bleek de COR hersteld. Het herstel van de COR kon hierbij extra bespoedigd worden, door oogbewegingen en verandering van lichaamshouding uit te lokken.

De rol van bewegingsangst en boosheid

Het is een misverstand dat pijnlijke bewegingen van de nek vermeden moeten worden na een whiplash. ‘Luister naar je lichaam’ is in dit geval geen goed advies. Bewegingsangst en vermijding resulteren in een bewegingsbeperking in de nek. Het gevolg hiervan is dat de nekklachten aanhouden en daarmee ‘vage klachten’ door bewegingsarmoede worden opgewekt. Dat verklaart ook dat direct na het ongeval deze vage klachten nog niet op de voorgrond staan, maar dat ze in de loop van de tijd toenemen. De VOR en COR raken steeds meer verstoord. De tijd lost het probleem niet op, maar maakt het steeds erger. Bij dit alles blijkt boosheid ook een belangrijke rol te spelen. Bij personen die de oorzaak van de problemen afwenden op een ander (bijvoorbeeld de aansprakelijke partij bij het ongeval) en vooral boos zijn, hebben meer kans op deze problemen. Wellicht vormt dat de verklaring dat aanhoudende klachten na een eenzijdig ongeval niet zo vaak voorkomen als bij een ongeval veroorzaakt door een ander.

Prismabril

Veel patiënten met problemen in het gezichtsvermogen en ‘vage klachten’ na een whiplashtrauma of traumatisch hersenletsel ervaren een afname van klachten door het dragen van een prismabril. Ook Hillary Clinton maakte na een val in 2012 gebruik van een prismabril. Politieke tegenstanders gebruikten dit feit ten onrechte als een aanwijzing dat er bij haar sprake was van een beschadiging van de hersenen. Ten algemene is de hierboven beschreven problematiek namelijk geen probleem in de hardware, maar een probleem in de software.

*In dit gesloten regelsysteem van informatieverwerking spelen nog meer processen een rol, maar deze worden in dit artikel buiten beschouwing gelaten.

Tips voor de dagelijkse praktijk

1. Een gericht lichamelijk onderzoek kan in veel gevallen ‘vage klachten’ in samenhang met nekklachten objectiveren.
2. Neem ‘vage klachten’ bij nekklachten serieus en adviseer betrokkene daarom ondanks de klachten een normaal functioneren na te streven.