Werkstress: ook heel gezond

Recent besteedden media weer volop aandacht aan volksziekte nummer één: werkstress. Sinds jaar en dag staat stress bekend als een belangrijke oorzaak van een minder goede gezondheid, een lager energieniveau, slechter presteren en een belangrijke reden voor ziekteverzuim. Wat meestal onbelicht blijft, is de positieve en beschermende functie die stress in ons leven heeft.

Ongezonde stress versus gezonde stress

Wanneer we het over stress hebben, bedoelen we vaak distress, een ongezonde vorm van stress. De uitdaging voor de werknemer wordt te groot, de spanning loopt te zeer op en leidt ertoe dat hij klachten kan gaan ervaren. Onderzoek wijst uit dat een opeenstapeling van zogenaamde ‘life events’ (levensgebeurtenissen) en ‘daily hassels’ (alledaagse frustraties) dit gevoel kan uitlokken.

De stress die ons scherp en gemotiveerd houd om ons werk goed te doen, noemen we eustress. We kunnen dit definiëren als gezonde spanning die gepaard gaat met uitdagingen, plezier, motivatie en creativiteit.

Te weinig stress kan verzuim door rugklachten uitlokken

Presteren onder je eigen niveau kan ernstige gevolgen hebben. Daarbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen kwantitatieve onderbelasting en kwalitatieve onderbelasting. We spreken van kwantitatieve onderbelasting wanneer het werkaanbod te laag is, wat verveling geeft. Kwalitatieve onderbelasting wil zeggen dat de werknemer niet voldoende wordt uitgedaagd. Werknemers die onder hun niveau werken, kunnen daardoor problemen krijgen. In een onderzoek van Van Nieuwenhuyse e.a. is aangetoond dat kwalitatieve onderbelasting aanleiding geeft tot ziekteverzuim. Zij vonden in hun onderzoek bijvoorbeeld dat langdurig verzuim door rugklachten bij jonge werknemers eerder uitgelokt wordt door een gebrek aan uitdaging, dan door de fysieke belasting in het werk. Immers; wat is een dag zonder uitdagingen?

Optimale stress leidt tot de beste prestatie

Onderstaand figuur illustreert de relatie tussen stress en prestatie. Op de horizontale as wordt de hoeveelheid stress weergegeven, op de verticale as wordt aangegeven wat dit met de algehele prestatie doet. Uit dit figuur wordt duidelijk dat we kunnen spreken van zowel overbelasting als onderbelasting.

Bij overbelasting vergt het werk in kwalitatieve en/of kwantitatieve zin teveel van ons en distress loopt op. Dit leidt tot lichamelijke klachten, nare gevoelens en gedachten en minder goede prestaties. Onderbelasting brengt vooral een verlies van aandacht, minder alertheid, lagere eigen waarde, slechtere werkprestaties en een grotere kans op het ontstaan van depressiviteit met zich mee.

We spreken van een optimale zone van functioneren, wanneer een werknemer wordt uitgedaagd om tot een goede prestatie te komen en wordt gecoacht om teveel werkstress te voorkomen. Zoals onderstaande illustratie toont, verschilt dit echter per werknemer. Immers, wat voor de één als zeer stressvol wordt ervaren, kan voor de ander net de aanzet geven om werktaken op te pakken.

De werkdruk opvoeren kan heilzaam zijn

Mensen verschillen niet alleen onderling wat betreft spanningsgevoeligheid (neuroticisme als karaktertrek), maar spanningsgevoeligheid bij eenzelfde persoon kan per moment/periode ook sterk verschillen (neuroticisme als toestandsbeeld). Om tot een optimale prestatie te komen, is het goed om ook met de situationele component rekening te houden. Degene die minder vitaal, wat futloos en verminderd handelingsbereid is, kan profiteren van het opleggen van een hogere werkdruk. Ook de werknemer die hoog scoort op neuroticisme, is niet gebaat bij onderbelasting. Dan is juist een gemiddeld niveau van werkdruk raadzaam.

Ziekteverzuim terugdringen door juiste coping

Zien we de spanning als iets uitdagends dat we zelf kunnen beïnvloeden, dan voelen we ons daarbij vaak goed. Kunnen we de spanningsbron niet hanteren, dan heeft deze hulpeloosheid een direct negatieve invloed op onze gezondheid en de perceptie van arbeidsbelasting. Hulpeloosheid en een gebrek aan copingmechanismen lijken hiermee te fungeren als cruciale factoren tussen ervaren gezondheid en arbeidsbelasting. Tools hebben om met spanningen om te gaan, draagt bij aan gezondheid. Het aanleren van coping vaardigheden, verbeteren van vitaliteit door een fysieke training en de juiste afstemming van de werkdruk op de situatie dringt ziekteverzuim terug.

Tips voor de praktijk

In zijn algemeenheid zijn een aantal tips te geven om een werknemer optimaal te laten functioneren:

1. Doorbreek hulpeloosheid en gebrek aan coping door goede coaching.
2. Pas de hoeveelheid en inhoud van het werk aan op het spanningsniveau van de werknemer en benut hiermee zijn of haar kwaliteiten.
3. Bevorder gezond gedrag.